Bước từ trường học THPT qua trường đại học, hay xa hơn là ‘trường đời’ khi đi làm – nhiều bạn trẻ chắc chắn còn bỡ ngỡ và tự ti. Nếu các bạn nhận được sự đồng hành của cha mẹ trên hành trình chuyển giao này, chắc chắn sự tự tin sẽ tăng lên rất nhiều. Chúng tôi mong muốn gợi ý trong bài viết này một số hoạt động ở khía cạnh hướng nghiệp cha mẹ có thể làm để trang bị cho con những điều cần thiết khi bước từ trường học qua trường đời.

Có những điều cần ‘buông bỏ’

Trong hướng nghiệp chúng tôi có khái niệm ‘cha mẹ trực thăng‘ – ý muốn nói về những cha mẹ luôn theo sát và kiểm soát mọi hành động của con, giống như chiếc trực thăng bay trên đầu. Cha mẹ có thể nghĩ rằng điều mình đang làm là tốt cho con, tránh cho con mắc phải những sai lầm – tuy nhiên thực tế chưa chắc đã như vậy.

Độ tuổi 16-18 là độ tuổi có tính ‘nổi loạn’ cao, các bạn trẻ thế hệ Gen Z hiện nay (sinh từ 1996 trở đi) cũng rất cá tính và đề cao sự độc lập trong cuộc sống. Với những cha mẹ có sự bảo bọc quá mức như ở trên, thường có hai cách một bạn trẻ thường làm để nổi loạn (1) tìm cách thoát khỏi cha mẹ càng sớm càng tốt, mong muốn sớm lên đại học để được tự do và (2) cam chịu, nghe theo lời cha mẹ, đè nén cảm xúc có thể dẫn đến những vấn đề tâm lý tiêu cực.

Một điều thực tiễn ngay trong hướng nghiệp cha mẹ có thể ‘buông bỏ’ đó là kiểm soát việc con phải học ngành gì – trường nào. Hãy cho con quyền được tự lựa chọn theo mong muốn. Cha mẹ có thể đóng vai trò cung cấp thông tin, đưa ra lời khuyên nhưng không nên ép buộc con học theo mong muốn của cha mẹ. 

Dạy con trách nhiệm và sự độc lập

Có nhiều bạn trẻ khi bước chân vào môi trường đại học gặp phải các vấn đề như không biết kiểm soát chi tiêu, không biết sắp xếp thời gian công việc và học tập – dẫn đến các khủng hoảng về tài chính cá nhân và ảnh hưởng tâm lý. Một trong những lý do dẫn đến việc này là các con chưa được hướng dẫn những điều này khi còn trong môi trường THCS hoặc THPT. Người lớn có xu hướng tập trung quá nhiều và việc cải thiện thành tích học tập chuyên môn mà đôi khi quên mất rằng những kỹ năng mềm như quản lý tài chính hay quản lý thời gian cũng rất quan trọng.

Cha mẹ có thể bắt đầu dạy con về hai kỹ năng này thông qua việc trò chuyện, tâm sự cùng con hoặc tìm đọc các đầu sách, tham gia các chương trình chia sẻ trực tuyến liên quan đến chủ đề này. Về quản lý thời gian, thay vì bắt con phải theo lịch trình cha mẹ đề ra, phải về nhà đúng giờ cha mẹ mong muốn, cha mẹ hãy cho con cơ hội tự sắp xếp thời gian của mình và đặt ra cam kết về thời gian với cha mẹ. Thời gian đầu khi con bắt đầu làm có thể có những vấn đề, tuy nhiên chính những vấn đề đó là bài học để con trưởng thành hơn. Về tài chính cá nhân, cha mẹ hãy trang bị cho con những hiểu biết cơ bản về việc tiết kiệm, ghi chép chi tiêu và đầu tư – bởi tiền bạc không nên là một chủ đề nhạy cảm mà nên được biết càng sớm càng tốt.

Trang bị cho con tâm lý sẵn sàng với sự thay đổi

Các bạn trẻ thời nay rất mong muốn thành công và có kết quả tốt trong những việc các bạn thực hiện. Tuy nhiên thị trường lao động ngày nay không vận hành theo cách như vậy. Có rất nhiều những thay đổi bất ngờ không ai biết trước trong thị trường lao động hiện nay. Ví dụ, Covid-19 xuất hiện làm thay đổi toàn bộ mặt bằng các ngành du lịch, nhà hàng – khách sạn và dịch vụ, đòi hỏi những người làm nghề này phải thay đổi để tồn tại. Một ví dụ khác, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng với sự phát triển của công nghệ hiện nay, trong 5 năm tới sẽ có nhiều ngành nghề mới xuất hiện và một số công việc cũ hiện tại sẽ biến mất – tuy nhiên chưa ai biết được đó là công việc nào.

Đứng giữa một thế giới có nhiều sự thay đổi và mơ hồ như vậy, mỗi bạn trẻ hiện nay cần trang bị một tâm lý vững vàng và sẵn sàng đương đầu với mọi sự thay đổi. Trong việc học, các em cần sẵn sàng cho việc học trực tiếp hoặc trực tuyến tuỳ thuộc vào bối cảnh xã hội. Cha mẹ hãy trò chuyện để các con hiểu rằng, thay vì chỉ tập trung vào một ngành – nghề cố định, các con hãy tập trung trang bị nhiều kỹ năng và kiến thức khác nhau, từ đó có thể sẵn sàng thích ứng với mọi thay đổi trong nghề nghiệp.

Từ trường học bước qua ‘trường đời’ là một sự thay đổi lớn với mỗi bạn trẻ. Với sự hỗ trợ của cha mẹ trong việc dạy con trách nhiệm, độc lập, tâm lý sẵn sàng đối đầu với thay đổi – các con sẽ trở thành những cá nhân tự tin để bước vào đời như một người thành công.