Vấn đề xâm hại tình dục teen từ trước tới nay luôn bị xã hội né tránh, ngay cả các cha mẹ cũng ngại nói với con về vấn đề này. Tuy nhiên gần đây, nhiều em nhỏ đã dũng cảm lên tiếng, và đó cũng là hồi chuông cảnh tỉnh cho cả xã hội, đặc biệt là những người làm cha mẹ.
Bài viết sau đây được thực hiện bởi Thạc sĩ Tâm lý Nguyễn Thị Tâm sẽ giúp cha mẹ hiểu hơn về việc vì sao những đứa trẻ bị bạo hành và lạm dụng tình dục không lên tiếng và làm sao để giúp con tự bảo vệ bản thân trước kẻ xấu.
—
Vấn nạn xâm hại tình dục đang là nỗi đau, nỗi lo lắng không chỉ của các con, của phụ huynh mà còn là nỗi lo của toàn thế giới. Kể từ khi công nghệ Internet ra đời, cùng với sự phát triển ào ạt của công nghệ tình dục, các trang web đen, thì vấn nạn xâm hại tình dục phát triển không ngừng. “Yêu râu xanh” xuất hiện từ thành thị đến nông thôn, khắp hang cùng ngỏ hẻm nào cũng có.
Việt Nam là môt trong những đất nước có tỷ lệ trẻ bị xâm hại tình dục cao trong khu vực. Một nghiên cứu của Liên Hợp Quốc cho biết cứ 4 bé gái thì có 1 bé bị xâm hại, tỷ lệ là 25% và cứ 6 bé trai thì có 1 bé bị xâm hại gần 20%.
– Bé gái từ 16 đến 19 tuổi có nguy cơ trở thành nạn nhân của hiếp dâm, xâm hại tình dục cao gấp 4 lần so với tổng dân số
– 15% những nạn nhân bị bạo hành hoặc xâm hại tình dục dưới 12 tuổi
– 29% ở độ tuổi từ 12 đến 17
– 44% dưới tuổi 18
– 3% các bé trai đang học từ lớp 5 đến lớp 8,
– 5% các bé trai ở từ lớp 9 đến lớp 12, bảo rằng các em đã bị xâm phạm tình dục
Một con số đáng quan ngại, mà hậu quả để lại trong đời sống tâm lý của con là vô cùng khủng khiếp, có thể ví với tội giết người. Con cái chúng ta khó thể có một đời sống tâm lý bình thường, cân bằng và trưởng thành được, chúng sẽ rơi vào mặc cảm tự ti, nghiện ngập, nghiện sex, sống buông thả, bừa bãi. Hậu quả và di chứng của nạn nhân bị xâm hại vô cùng đau đớn, sự tổn thương sâu đến mức khó thể chữa lành, Tuy vậy, phần lớn cha mẹ vẫn chưa ý thức được hậu quả nghiêm trọng này, chính các em cũng hoàn toàn thiếu các kỹ năng phòng chống xâm hại tình dục.
Làm gì trước nguy cơ quá lớn lại đối diện với sự mất cảnh giác và không hiểu biết gì về bản chất vấn đề này? Chúng ta cần biết rõ khái niệm.
Xâm hại/lạm dụng tình dục ở trẻ em là gì?
Xâm hại và làm dụng tình dục có thể về cả thể xúc và tinh thần. Đa phần các bậc phụ huynh và người lớn thường nghĩ chỉ động chạm thể xác mới là xâm hại, tuy nhiên có rất nhiều hành động xâm hại chỉ đơn thuần về mặt tinh thần như:
– Cho trẻ tiếp xúc với hình ảnh, phim sex.
– Phô trương, phô bày một cách không đúng đắn hình ảnh cơ thể trước mặt trẻ.
– Cố tình thủ dâm trước mặt trẻ.
– Cố tình quan hệ tình dục trước mặt trẻ.
– Dùng trẻ để sản xuất các sản phẩm khiêu dâm (phim, ảnh, quảng cáo,…v..v).
Thủ phạm lạm dụng và xâm hại tình dục ở trẻ em là ai?
– 93% nạn nhân ở tuổi teen biết thủ phạm là ai.
Trong đó:
+ 34.2% là thành viên trong gia đình
+ 58.7% là người có quen biết với trẻ
+ Chỉ 7% trong số các kẻ bạo hành là người lạ đối với trẻ
Vậy là khoảng hơn 90% những trường hợp bị lạm dụng tình dục thủ phạm là người thân hay người quen biết với các nạn nhân.
Nhận biết con bị lạm dụng tình dục
Nghiên cứu của TS. Helen Abbotts, trợ lý giám đốc Trung tâm Quốc gia ngăn chặn bạo lực đối với trẻ em (Anh) đưa ra những dấu hiệu có thể nhận biết trẻ em bị lạm dụng tình dục (LDTD).
Cha mẹ cần biết:
– Hầu hết những kẻ lạm dụng đều hiểu biết rất rõ đứa trẻ mà chúng lạm dụng, thậm chí chúng có thể là những đứa trẻ lớn tuổi hơn.
– Phần lớn những kẻ LDTD đều là nam. Cả những bé trai và bé gái đều có thể bị lạm dụng, thậm chí những kẻ “cuồng” còn có thể hành động với cả những đứa trẻ vài tháng tuổi hay đang chập chững biết đi.
– Sự việc thường diễn ra ở nơi mà kẻ lạm dụng thiết lập mối quan hệ với đứa trẻ, dụ dỗ trẻ vào những vị trí thích hợp để có thể lạm dụng.
– Những kẻ LDTD trẻ em luôn dùng mối quan hệ mà chúng thiết lập được với trẻ để buộc trẻ giữ kín việc bị lạm dụng
Dấu hiệu trẻ bị LDTD
Phần lớn những đứa trẻ bị lạm dụng đều không nhận thức được rõ ràng việc này hoặc quá sợ hãi mà không dám nói ra. Chính vì thế, những biểu hiện dưới đây có thể giúp cha mẹ nhận diện được trẻ đã bị xâm hại tình dục:
– Trẻ đột nhiên thay đổi thái độ, tính cách, ví dụ như một đứa trẻ vốn hoà đồng, hiếu động bỗng chuyển thành một đứa trẻ lãnh đạm, sống khép mình, hay đột nhiên hay cáu bẳn, thích gây gổ.
– Sưng hoặc tấy đỏ bộ phận sinh dục, hoặc có hiện tượng nhiễm trùng bộ phận này.
– Đứa trẻ đột nhiên sử dụng những từ ngữ về tình dục hoặc bắt chước những hành động “sex” mà đáng ra, ở tuổi đó, chúng không thể có những nhận thức về vấn đề này.
– Sợ hãi khi phải ở một mình, kể cả ở trong phòng riêng.
Những đứa trẻ bị lạm dụng tình dục chịu ảnh hưởng nặng nề như thế nào về tâm lý trước mắt và lâu dài?
Có thể coi đó là một sang chấn tâm lý nặng nề. Sang chấn tâm lý (trauma) là một trải nghiệm âm tính, kéo dài khi tâm trí hồi tưởng hoặc nhớ về sự cố (trích bài giảng của James Keim, 2014, An Giang).
Về mặt tâm sinh lý, khi sang chấn, hệ thống hóc môn nạn nhân được huy động để tiết ra adrenalin với một liều lượng nhiều đột biến. Nội tiết tố này có vai trò trung tâm với trải nghiệm và xử lý giải quyết cá nhân với các sang chấn.
Về mặt sinh học, adrenalin làm hệ thống vận động của cơ thể hoạt động mạnh do làm co thắt mạch máu, làm cho người ta có phản ứng bỏ chạy hoặc tấn công. Có những phản xạ dữ tợn, hung hăng hoặc nhìn người xung quanh khác thường, coi họ như những kẻ hung tợn đang sẵn sàng tấn công mình. Lượng adrenalin làm ta không kiểm soát được cảm xúc. Khi nó tăng cao, ta có thể khóc, cười dữ dội vô cớ, đau thắt cơ bắp, không cử động được. không nói được bình thường, Những cảm xúc hồi hộp, tim đập nhanh, đổ mồ hôi, mất ngủ triền miên, ác mộng thường gặp ở những người trải nghiệm sự cố. Nội tiết tố này còn làm tăng trí nhớ hình ảnh, ấn tượng trực quan và làm cho người trải nghiệm nỗi đau có thể nhớ rất lâu những hình ảnh mà mình đã gặp, ví dụ khuôn và nét mặt “kẻ hiếp dâm” hoặc những kẻ gây bạo lực.
Chấn thương có nhiều mức độ nghiêm trọng, nhẹ chỉ diễn ra vài phút. Với nhóm trẻ dễ bị tổn thương có thể gây ra những hệ quả nghiêm trọng lâu dài, có khi kéo dài hàng chục năm hoặc cả đời. Mức độ đau đớn mỗi sang chấn là một trải nghiệm cá nhân rất khác nhau. Những sang chấn trực tiếp xảy ra trong những vụ xâm hại tình dục thường có những hậu quả đặc biệt nghiêm trọng mà các nạn nhân khó xử lý. Trong bài này sẽ đề cập nhiều đến sự ảnh hưởng sức khỏe tinh thần, tâm lý của trẻ:
Ảnh hưởng ngay tức thời: Các biểu hiện:
– Cảm xúc tiêu cực (quá kích động hoặc quá buồn thảm)
– Né tránh những người/nơi gợi nhớ sự kiện kích hoạt
– Có khó khăn về trí nhớ, hay quên
– Lo âu
– Mơ tưởng/mộng tưởng và xao lãng thực tại
– Cái nhìn vào bản thân tiêu cực, vào thế giới thiếu thực tế
Ảnh hưởng lâu dài:
Về lâu dài, trẻ sẽ chịu những tác động nặng nề tới đời sống tương lai như gặp khó khăn trong việc duy trì và thiết lập mối quan hệ với những người xung quanh, đặc biệt là quan hệ âu yếm với bạn đời. Ngoài ra, trẻ cũng có thể phát triển những biểu hiện trầm cảm như lo âu với tình cảnh hiện tại, khó kiểm soát bản thân, nghiện các chất kích thích, ham mê những lối sống “buông thả” và tự trách bản thân, cảm thấy suy sụp về bản thân.
Tâm lý những trẻ TRAI bị lạm dụng tình dục có khác những trẻ GÁI bị lạm dụng tình dục không?
Hầu như tương tự, nhưng đặc điểm về giới khác nhau dẫn đến sự nặng nhẹ của những biểu hiện khác nhau:
– Nam: Lo âu nhiều hơn, kém tự tin hơn, và có nhiều nguy cơ trở thành thủ phạm hơn.
– Nữ: Hạn chế mối quan hệ tình cảm thân mật hơn, và có nhiều cảm xúc tiêu cực hơn.
Cha mẹ nên làm gì?
Trẻ em bị lạm dụng thường không bao giờ tố cáo việc bị lạm dụng vì những kẻ lạm dụng đã đe dọa hoặc nói với chúng những điều rất kinh khủng sẽ xảy ra nếu như hành động đó bị các em nói lộ ra. Chính vì thế, nếu như con nói cho bạn bất cứ một điều gì khiến bạn nghĩ rằng trẻ đang nói về việc bị LDTD, bạn cần:
– Giữ bình tĩnh và cố gắng lắng nghe con thật cẩn thận.
– Nhớ từng chi tiết nhỏ nhất mà con nói.
– Tránh tra hỏi hay hỏi những câu hỏi thăm dò qua chi tiết.
– Nếu bạn quá lo lắng về con mình, hoặc nghi ngờ rằng con bị LDTD, thậm chí nghi ngờ những người thân quen, họ hàng, hãy nhờ đến sự giúp đỡ của các chuyên gia tư vấn tâm lý và cảnh sát. Hãy chuẩn bị thât kỹ càng chứng cứ trước khi quyết định tố cáo thủ phạm.
– Tuyệt đối không gởi con gái nhỏ, kể cả con tuổi teen cho người khác (bao gồm họ hàng, cha dượng…) trông coi.
Xâm hại tình dục ngày nay đã tràn lan, di chứng để lại cho con cái chúng ta thì vô cùng nặng nề, nghiêm trọng, có khi kéo dài suốt cả cuộc đời con, làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, tương lai hạnh phúc cả đời của con. Cho nên bậc làm che mẹ phải học các kỹ năng chống xâm hại, dạy con hiểu biết rỏ về kiến thức về xâm hại tình dục, và luôn quan sát, bảo vệ con kịp thời.
Thạc sĩ Tâm lý Nguyễn Thị Tâm
Bài viết có sử dụng tài liệu Nghiên cứu của TS. Helen Abbotts, trợ lý giám đốc Trung tâm Quốc gia ngăn chặn bạo lực đối với trẻ em (Anh) đưa ra những dấu hiệu có thể nhận biết trẻ em bị lạm dụng tình dục (LDTD).